Roman Stories - Jhumpa Lahiri

 

 

 

లాహిరి ది ఇది ఇంకో అనువాదం. ఒరిజినల్ ఇటాలియన్ లో రాసినది. 'పెద్దగా కదిలించని పుస్తకం' గా పలు రివ్యూలలో చదివాను. చదవడానికి మనసు రానప్పుడు, ఊరికే తిరగేయడానికి పనికొస్తుంది. ఎప్పట్లాగే, ఒక దృక్కోణంతో చెప్పే కథలు. రచయిత్రి చాలా చోట్ల పాత్రధారిగా కనిపిస్తుంటుంది.

మొదటిది, ఒక శరణార్ధి కుటుంబపు కథ. అతనికి పూల వ్యాపారం ఉంటుంది రోం లో ! కానీ అతని పై ఒక సారి జాత్యాహంకార దాడి జరిగింది. ప్రపంచం ఎప్పట్లాగే 'వేరే ' వాడిని నిరాకరిస్తుంది. అతనికి పోషించుకోవడానికో కుటుంబం ఉంది. స్వదేశంలో ఉపాధి లేదు. ఒక మారుమూల పల్లెలో పొలం, ఎస్టేటూ చూసుకునే పనికి కుదురుతాడు. దాడిలో అతను భౌతికంగా దెబ్బతినిపోయినదే కాకుండా, మానసికంగా కూడా డస్సిపోతాడు. మాటలు పోతాయి. ఈ పల్లె బ్రతుకు భార్యకు ఇష్టం ఉండదు. ఐనా ఏమి చెయ్యగలం? ఇక్కడ మన జోలికి వచ్చేవారుండరు. ఎలాగో ఒకలా బ్రతుకుదాం. ఎవరి పొడా లేకుండా !   అనేది అతని ఉద్దేశ్యం.    ఆ ఎస్టేట్ కి సీజన్ బట్టి అద్దెకు తీసుకుని వచ్చే కుటుంబాలుంటాయి. అతను కేర్ టేకర్. అతని భార్యా, కూతురూ, అతిధులకి అన్నీ సమకూరుస్తుంటారు. అదే జీవితం వాళ్ళకు.  

బిజీ నగర జీవితాల నుండీ తప్పించుకునేందుకు వచ్చిన అతిధులకు ఆ గ్రామపు శూన్యతా, మౌనమూ కట్టిపడేసినట్టు అనిపిస్తాయి. దాదాపు ప్రతివాళ్ళూ వెళ్ళేటపుడు, మళ్ళీ ఇక్కడికి వస్తాం - అంటారు గానీ రారు. వీళ్ళని అతని కూతురు ఓ పదమూడేళ్ళది గమనిస్తూ ఉంటుంది. అతిధులు, వాళ్ళ పిల్లలు, వాళ్ళు వదిలేసి వెళ్ళిన సామాన్లు, వాళ్ళను గమనిస్తూ గడిపిన క్షణాలు మాత్రమే ఆమె మొనాటనీ కి కొంచెం ఆటవిడుపు. కథంతా ఈ పాప దృష్టిదే.

ఇలానే ఇంకో కథ : 'పి' పార్టీ లు. లాహిరి అన్ని కథల్లో లానే, ఏ పాత్రలకీ పేర్లుండవు. ఏ ప్రాంతాలకీ పేర్లుండవు. ఏ ద్వీపాలకీ, యాట్ లకీ, వేటికీ పేరులుండవు. పీ అనే ఆవిడ ప్రతి వేసవిలోనూ ఏర్పాటు చేస్తుండే పెద్ద పెద్ద పార్టీలకి హాజరవుతూ,  అక్కడ ఒక తెలీని విదేశీయురాలితో ప్రేమలో పడిపోతాడు కథకుడు. ఎన్ని సంఘర్షణలో.. ఎన్ని సంభాషణలో, ఎంత రొటీన్ - యూనివర్సిటీకి వెళ్ళిపోయిన పిల్లాడిని మిస్ అయే తండ్రి ప్రేమ, మగాళ్ళ సున్నితత్వం ! ఆఖరికి జీవితం చాలా విచిత్రంగా ఉంటుంది. ఎన్నో ఏళ్ళుగా పార్టీలు, సందడీ, స్నేహితులూ అని కులాసాగా ఉండే పీ చనిపోతుంది. ఆమెకి ఏదో జబ్బు. ఒకసారి ప్రాణాల మీదికొస్తే ఎలానో బ్రతికింది. ఆఖర్న బ్రతకలేకపోతుంది. ఆమె ఫ్యూనరెల్ కూడా పార్టీలానే ఏర్పాటు చేస్తారు కుటుంబసభ్యులు. మనిషికి సాటి మనిషి మీద ఉండే ప్రేమ కి నివాళి ఈ కథ. 

అయితే మనిషి సొంతవాళ్ళనే ప్రేమిస్తుంటాడు. రోం లాంటి ఊరిలో శరణార్ధులు ఎక్కువ. ఆఫ్రికా నుండీ, ఆసియా నుండీ డింగీలలో ప్రమాదకరంగా సముద్రాన్ని దాటి పారిపోయి వాళ్ళు చేరుకునే దేశం ఇటలీ నే. చాలా కథల్లో ఈ శరణార్ధులని ద్వేషించే సమాజం కూడా వుంటుంది. ఇద్దరు కన్న బిడ్డలతో, సంతోషంగా రోం లో జీవించిన ఒక తల్లి, భర్త పోయాకా, ఒంటరితనాన్ని ఈదేందుకు చిన్న చిన్న ఉద్యోగాలు చేస్తుంది. అదీ, అనుకోకుండా, తెలిసినవాళ్ళు చూపించినవి. ఒక సారి స్కూల్లో చిన్న పిల్లల్ని చూసుకునేందుకు చేరుతుంది. అదీ లీవ్ వేకెన్సీ లో. టెంపరరీగానే. ఆ మాత్రం సమయంలోనే చిన్న పిల్లలే ఆమె కోటు జేబులో,  'నువ్వు మాకు నచ్చలేదు', 'నువ్వు మాకు వద్దు', 'నువ్వు బాలేవు', 'ముందుండే మిస్ బావుంటుంది'... వగైరా నోట్ లు పెడతారు. ఆవిడ చాలా బాధపడుతుంది. కొడుకులు వేరే దేశాల్లో ఉద్యోగాల్లో ఉన్నారు.వాళ్ళు తల్లికి ధైర్యం చెప్తుంటారు. స్కూల్ విడిచిపెట్టి వచ్చేసేటపుడు ఆవిడా ఆ నోట్ లన్నింటిని రిపోర్ట్ చెయ్యకుండా (అన్నాళ్ళూ కోట్ లోఏ ఉంచుకుంటుంది) నమిలి మింగేస్తుంది. భూదేవికున్నంత క్షమ. 

ఇంకో కథ లో ఒక శరణార్ధి కుటుంబం (ముస్లిం) ! వాళ్ళకి ఎన్నాళ్ళో టెంట్ లలో గడిపాక, ఒక హౌసింగ్ కేంప్ లో ఇల్లు కేటాయింపబడుతుంది. ఇక సుఖపడదామా అనుకునేసరికీ, అదే కేంప్ లో సాటి శరణార్ధులలోనే వేరే వేరే దేశాలవాళ్ళూ, ఇతర జాతి  బీదవాళ్ళూ, ఇతరులు, అతని కుటుంబం జీవితాన్ని  దుర్భరం చేసేస్తారు. ముసుగు వేసుకునే భార్య బురఖా,  అన్ని చూపులు వీళ్ళ మీద పడేందుకు కారణం అవుతుంది.  బెదిరింపులు సాధారణం అయిపోతాయి.   ఏ క్షణాన ఏం జరుగుతుందో అని భార్య పిల్లల్ని పట్టుకుని కూడబెట్టిన డబ్బంతటితోనూ టికెట్ కొనుక్కుని స్వదేశానికి వెళిపోతుంది. అతను రోడ్డున పడతాడు. కానీ బ్రతుకుతెరువు కోసం ఆ దేశం లోనే ఉండాల్సిన పరిస్థితి.

ఇంకో కథ లో హీరోయిన్ కూతురు, బోట్లలో వచ్చే శరణార్ధులకు నీళ్ళూ, తిండీ, వసతీ, బ్లాంకెట్లూ, వైద్య సహాయమూ, అంత్యక్రియలు, డాక్యుమెంటేషన్ కూ సాయం చేసే వలంటీరు గా పనిచేస్తుంటుంది.   తమ తమ దేశాల్లో యుద్ధం, కరువు, తీవ్రవాదం నుండీ జనాలు పారిపోతుంటారు. ఇటలీకి కొట్టుకొచ్చే వేల శవాలు ఈ మాట చెప్తుంటాయి. ఇటలీ నుండీ బారులు కట్టి యూరోపు కు నడిచెళ్ళే వాళ్ళు, ఆ దేశం లోనే వీళ్ళతో రొట్టెనీ, ఇళ్ళనీ షేర్ చేసుకునే మంచి పౌరులూ.. ఇలా ఎందరో ఉంటారు.  అయితే ఇవి రోం కథలు కాబట్టి, పాక్షికంగానే ఈ ప్రస్తావనలు వస్తుంటాయి. రోం నగరం లో జీవితం ప్రధానంగా చెప్పబడుతుంది.

లాహిరి - కదిలించని కథలెలా రాస్తుంది ?  కాలక్షేపం కోసం చదివే కథల్లో డాంటే వస్తాడు. ఒక టీనేజ్ అమ్మాయి కథ ఇది. ఆమె ప్రాణ స్నేహితురాలి బాయ్ ఫ్రెండ్, ఈమె పై ప్రేమ వ్యక్తం చేస్తాడు. కానీ దానివల్ల ఈమె ప్రాణ స్నేహితురాల్ని కోల్పోతుంది. అటు ఆ ప్రేమికుడూ తను చేసిన పనికి విచారించి, ఈమెకు దూరమవుతాడు.    అదంతా ఎలా వుంటుందంటే,  బాల్యం లో   ఈ పిల్ల ఒంటరిగా ఇంటి వెనక పెరటి అడవిలో ఆడుకునేటప్పుడు ఒకసారి నేల మీద మన్నులో ఉన్న  ఒక మిడ్ సైజ్ రాయి ని తొలగించి చూస్తుంది.

దానికింద వానపాములూ, పురుగులూ ల్లాంటి  (ఈమె అక్కడ లేవనుకున్న) జీవరాశి లుకలుకలాడుతూ కనిపిస్తుంది.  వాటిని చూసి ఈ పిల్ల ఆ రాతిని మళ్ళీ ఎక్కడ తీసిందో అక్కడే జాగ్రత్తగా పెట్టేస్తుంది [వాటిని డిస్టర్బ్ చెయ్యకుండా].   ఈ  స్నేహితురాలి బాయ్ ఫ్రెండ్ తన టీనేజ్ అయోమయం లో,  అచ్చు 'తన లో లేవనుకున్న ఫీలింగ్స్' ని   ఒక ప్రేమలేఖ రాసి చూసినట్టు ఊహించుకుంటుంది.   ఈమె హృదయ స్పందన వినేసి, మళ్ళీ రాతిని మూసేసి వెళ్ళిపోతాడు ఆ అబ్బాయి.  అతను ప్రేమలేఖ లో రాసిన పేరు డాంటే.  ప్రేమ పోతే పోయింది గానీ డాంటే ఆమెను ఆకర్షించేస్తాడు.   ఇక ఈ పిల్ల తండ్రి చదువుకొమ్మన్న సైన్స్ ని వదిలేసి, డాంటే నే చదువుకుంటుంది యూనివర్సిటీ లో.. ఈ కథ నాకు చాలా నచ్చింది.  ఇది కూడా ఇమిగ్రెంట్ కుటుంబమే (బహుశా ఇండియన్).

ఏదో చదివించే గుణం ఉంటుంది లాహిరి లో.    మా స్నేహితుల్లో  ఒకమ్మాయి, కాఫీ తాగడాన్నీ, డాబామీద ఆరేసిన బట్టల్ని తీసుకురావడాన్ని కూడా కవితాత్మకంగా,  తాద్యాత్మంగా చెప్తూండేటపుడు,   ఆమె జీవితోత్సాహాన్ని చూసి ఎంత మెచ్చుకుంటూ, నవ్వుకునేదాన్నో గుర్తొస్తుంటుంది ఈ కథలు చదివితే!   ఈ మధ్య, వయసుతో పాటూ, రచయిత్రీ, నేనూ ఎంతో మారాం.  కరుడు కట్టిన రచనా విధానాలనుండీ, లేత కొబ్బరి జున్ను లాంటి  మనసులున్న మనుషుల కథలు చదవడం పెద్ద ఉపశమనం.    చాలా మటుకూ శరణార్ధుల కథలే.    రోమన్ కథ లనగానే రొమాన్స్ ని ఊహించుకుంటే దెబ్బ తగులుతుంది.    ఒక్కోసారి కష్టమైన జీవితాన్ని నమ్మకంతో  ఈదడమే రొమాన్స్. 

 ***

అవిశ్రాంత బాటసారి - కాజీ నజ్రుల్ ఇస్లాం

 

 

ఇరుకుగా ముళ్ళతో నిండిపోయి నడవటానికి వీల్లేని  అ‍డవి బాటలో నడుస్తున్నాడు ఆ బాటసారి. ఉన్నట్టుండి తనమీద కోట్లాది చూపులు పాకుతున్నట్టు అనిపించి వెనక్కి తిరిగి చూశాడు. ఆ చూపులు దివ్యమైన ఉత్సాహంతో వెలిగిపోతున్నాయి. ఆ చూపులు అతని హృదయాన్ని చెప్పలేనంత గర్వంతో నింపేసాయి. ఎంతో తృప్తిగా అనిపించింది. చిరునవ్వు చిందిస్తూ చాలా ఒద్దికగా అడిగాడు "భాయీ, మీకంత శక్తివంతమైన చూపు ఎక్కడనించి వచ్చింది?" 

కోట్లాది నక్షత్రాల్లా వెలిగిపోతున్న ఆ కళ్ళు "ఓ ధైర్యశాలీ, నీవు నడిచి వచ్చిన దీర్ఘమైన దారినంతా అలా చూడగా, చూడగా అబ్బిన శక్తే మా చూపుది!" సమాధానమిచ్చాయి. 

అప్పుడు మృదువైన వెచ్చని చూపు మాత్రం ఆతనికి ఒక సందేశాన్నిచ్చింది. "ఇదిగో! ఈ అష్ట కష్టాల బాట ఇంతకుముందు ఇటుగా నడిచిన యువ బాటసారులెవరూ తప్పించుకోలేనటువంటి మృత్యువుకే దారితీసింది!!" అని.    అదివినీ వినంగానే, కోట్లాది గొంతులు అరిచాయి… "నోరుముయ్యవోయి పిరికివాడా… ఇది అనంతమైన, నిజమైన మానవత్వపు ఆత్మ వైపు చేసే పయనానికి దారి" 

ఆ బాటసారి తన రెండు కళ్ళనూ విప్పార్చుకుని పరోపకారతత్వం తొణికిసలాడే ఆ కోట్లాది చూపులను తృప్తిగా తాగాడు. సరిగ్గా శృతిచేసిన వీణ ఎలాగైతే ఒక వేలు మీటగానే నిద్రాణ స్థితినుండి లేచి ప్రాణధ్వని వినిపిస్తుందో సరిగ్గా అలాగే అతనూ చటుక్కున మేల్కొన్నవాడిలా 'పద ఇక ముందుకు ' అని తనని తాను ఉత్తేజపరచుకున్నాడు. 

చెట్లతో నీం‍‍డిన ఆ అనంతమైన విస్తీర్ణం, బాటసారికి హఠాత్ యవ్వనం ప్రసాదించేసి ఒక ప్రకటన చేసింది - "నీ నుదుట్న యవ్వనపు సార్వభౌమత్వాన్ని ఒక ముద్రలా వేసిస్తానుండు. ఇది నిన్ను నిత్య యవ్వనునిగా, చిరంజీవిగా చేస్తుంది!!" అల్లంత దూరంలోనున్న క్షితిజరేఖ ఇతని వైపుకు వంగి ఆశీర్వదిస్తూ తలను ముద్దాడింది. బాట పక్కనున్న చెట్లు తమ కొమ్మల్ని ఆడిస్తూ శుభాకాంక్షలు తెలిపాయి. ఆ సుదూరపు క్షితిజరేఖ అతనికి అస్పష్టంగానే అయినా, స్వతంత్ర దేశపు ఆనవాలను చూపించింది. ఆ స్వతంత్ర దేశపు ముఖద్వారంలో భయానకమైన వేకువ పాట ఒకటి వేణునాదమై బాటసారిని, ఆ వనంలోని ఒక హిరణ్యాన్ని మైమరిపించేసినంతగా కట్టిపడేసింది. ఆ గాన మోహం లో పడి, అతను స్వాతంత్రం వెంట పరుగులు పెడుతున్నాడు. "అహో! నీ స్వతంత్రపు ప్రధాన ద్వారం ఎక్కడ? తెరువు ఆ తలుపుల్ని… తెరువు… నాకు వెలుతురిని చూపించు. దారిని చూపించు!"

విశ్వపు మార్మిక దివ్యత్వం అతన్ని కమ్మేసి చెప్పింది  "ఇంకా చాలా దూరం ఉంది. నడు". అతను హతాశుడై, 'హేయ్! నేను వెతుకుతున్నది నిన్నే!" అని అన్నాడు.

అప్పుడే పరిచయం అయిన ఆ సహ పాంధుని గొంతు ఇలా అంది, "నన్ను పొందేందుకు నువ్వు చాలా  దుర్గమ మార్గాన్ని దాటాల్సుంటుంది." 

అలుపెరగని బాటసారి తన గమనాన్ని తొందర చేసాడు. "అవును భాయీ ! అదే నా లక్ష్యం". ఈ హడావిడికి, హద్దుల్లేని ఆకాశం క్షణమాగి ఒక చిన్న సందు చూసుకుని కిందున్న 'అంతులేని ఆ అడవి' కేసి తొంగి చూసింది.    వెనకున్న కోట్లాది  యువ గొంతుకలతని మాట విని.. "మాదీ అదే లక్ష్యం.. పద భాయీ… ముందుకు పద. నువ్వు ముందుకెళ్ళు - మేము నీ అడుగుల్ని అనుసరిస్తాం" అంటున్నాయి. 

గర్వాన్నీ, సంతృప్తినీ బయట పడనీయకుండా తొక్కిపట్టలేకపోయినప్పటికీ బాటసారి వారికో మాట గుర్తు చేసాడు 'కానీ ఈ పయనం మృత్యువు వైపు కదా!' 

కోపాన్నణుచుకోలేని ఆ యువ గళ కోటి  అతని హెచ్చరికను తిప్పికొడుతూ అరిచింది. "మేము దాన్ని పట్టించుకోము. ఇది చావు కాదు. ఇది అసలైన బ్రతుకుకి, ఒక కొత్త మొదలు!"

కొంచెం వెనగ్గా బలహీనమైన గుండె గల ఒక వృద్ధుల గుంపు చావు భయంతో వణుకుతూ ఉంది. వాళ్ళ భుజాల మీద నొక్కిపట్టి కూచుని వికృతమైన నవ్వుతో వాళ్ళని హేళన చేస్తూ… "చూడండి. నేనే మృత్యువును. ఇక్కడే ఉన్నాను" అంటోంది ఒక స్వరం.  

అక్కడికి దగ్గరలో, ముదిమితో చీకటి చిమ్మిన కళ్ళకు 'వెలుగు తాలూకూ అనుభూతిని' ఇచ్చేందుకని సువాసనలు వెదజల్లుతున్న ఒక చితి మంట మండుతూ ఉంది. పొట్ట చెక్కలు చేసేటంతటి నవ్వుని ఎలానో  ఆపుకుంటూ, వాళ్ళను ఆ చితి వైపు నడిపించి "ఇదిగో చూడండి ఇదే మీ మోక్ష మార్గం!!  ఎందుకిలా మీ వృద్ధాప్యంలో ఈ దీర్ఘమైన కఠిన మార్గాన్ని ఎన్నుకుంటున్నారు? ఎప్పటికైనా ఆ బాటసారి గానీ, అతని అనుచరులు గానీ చేరుకునేది మృత్యువు ఒడికేగా?!" అన్నదో గొంతు.

వారిలో కురువృద్దుడొకడు ఒకడు రెండు చేతులూ పైకి చాచి "అవును.. నిజమే!" అని అన్నాడు. 

ఒక కొంటె గొంతు హెచ్చరికగా అంది. "మూర్ఖులారా ! ఎవరినీ ఎప్పుడూ దేనికోసమూ అడుక్కోమాకండి. వాళ్ళు మెల్లగా మిమ్మల్ని ఆ చితిలో వేసి చచ్చేవరకూ కాలుస్తారు." 

వారి నాయకుడొకడు ఇంకో ఉప్పెన వంటి నవ్వును బలవంతంగా అణుచుకుంటూ "కాదు కాదు వాళ్ళ మాటలు వినొద్దు. వాళ్ళ దారి ప్రమాదాలతో నిండినదీ, దీర్ఘమైనదీనూ. పైగా దారంతా కష్టాలు, ఆటంకాలు, దుఃఖాలు… మీ విడుదల దగ్గర్లోనే ఉంది" అన్నాడు. 

అలుపెరగని బాటసారి మాత్రం, స్వాతంత్రపు ముఖద్వారపు వేణుగానం మాయలో పడి కొట్టుకుపోతున్నాడు.   స్వతంత్రం వైపు అడుగులు వేస్తూనే ఉన్నాడు.   దారి బాధల పిశాచాలు ఇపుడతన్ని హింసలపాలు చెయ్యబూనాయి.   అతనికి తడబడిన పాదముద్రలు కనిపిస్తున్నాయి… అవి ఇంకా వెళ్ళాల్సిన దారి చాలానే ఉన్నట్టు సూచిస్తున్నాయి.  కష్టాల ముళ్ళ బాట కి రాణైనటువంటి ఒక  పిశాచం,   ఒక కపాలాన్ని అరచేత పట్టుకుని బాటసారికెదురుగా నిలబడి… 'చూడు. నీ ముందు వెళ్ళిన వాళ్ళ పని ఇక్కడితో ఇలా సమాప్తం అయింది!!'  అంది. 

ఆ కపాలాన్ని తన నెత్తిన పెట్టుకుని ఆ బాటసారి ఇలా అన్నాడు "ఆహా! వీళ్ళే కదా నన్ను ఈ దారిలోకి పిలిచింది. నేను కోరుకునేది కూడా ఇదే. ఇలాంటి అంతమే నాకూ కావాలి. నా దారి ననుసరించి రాబోయే ఇలాంటి లెక్కలేనందరు యువతతో కలిసి నేనెప్పుడూ ఉంటాను'. 

పిశాచి 'ఎవరు నీవు?'   అనడిగినపుడు బాటసారి ఇలా అన్నాడు.    "నేను స్వతంత్రాన్ని కోరుకునే నిత్యాన్వేషిని.   ఇలా ఇక్కడ పరుచుకున్న కపాలాలలోని వాళ్ళందరూ మృతులూ కారు, జీవితులూ కారు.  వీళ్ళందరూ నా వంటి అన్వేషకులను ఈ దారెమ్మట వచ్చేందుకు ప్రోద్బలమిచ్చినవారు.   వీళ్ళు నాలో నూతన యవ్వనాన్నీ, శక్తినీ, ఉత్సాహాన్నీ, మెరుపునీ ఇస్తూ వచ్చారు. మేమంతా స్వతంత్ర సాధకులం. మేము చిరంజీవులము". 

పిశాచి వణుకుతూ, తెగువ తెచ్చుకుని ఇలా అరిచింది. "నేను నీకు తెలియదా? నేను మూర్తీభవించిన బానిసత్వాన్ని. నువ్వేమన్నా సరే ,నా లక్ష్యం నిన్ను ఉనికి లేకుండా చేయడం. నిన్ను బంధించడం, నీ స్వతంత్రాన్ని శృంఖలాలతో బంధించడమే నా నెలవు . నువ్వు నా చేతిలో చావాల్సిందే".

బాటసారి క్షణమాగి సమాధానం ఇచ్చాడు. "సరే. చంపు. బంధించు. కానీ నిజంగా నువ్వు నన్ను పూర్తిగా నిర్బంధించలేవు.   చావు నన్ను సర్వనాశనమేమీ చెయ్యలేదు. నేను  ఎప్పటికప్పుడు  తిరిగి వస్తూనే ఉంటాను." 

ఆ పిశాచం అతని దారికెదురుగా మళ్ళీ నించుని ప్రకటించింది. "నాలో ఏ మాత్రం శక్తి మిగిలున్నా సరే… నువ్వు తిరిగొచ్చిన ప్రతిసారీ నిన్ను చంపక మానను. నీలో శక్తి ఉంటే నన్ను చంపు. లేదా నేను పెట్టే హింసను భరించు!" 

దూరాన బారుగా తెరిచి ఉన్న స్వతంత్రపు ఉత్థానం పైన అప్పటికే ప్రాణత్యాగం చేసిన ఇతర బాటసారులంతా పూర్తి యవ్వనంతో ప్రకాశించుతూ ఉత్సాహంతో గుమిగూడి, చిరునవ్వులతో అతన్ని తమ వైపుకు చేతులు జాచి ఆహ్వానిస్తున్నారు. బాటసారి వాళ్ళనడిగాడు "జీవితపు పరమార్ధం దాన్ని పరిత్యాగంలోనే ఉందా ?"

ఒక స్వతంత్ర ఆత్మ, స్వతంత్ర ఉత్థానం పైనుండీ బదులిచ్చింది - దాని గొంతు చాలా లేతగా, మృదువుగా ఉంది. "అవును భాయీ! తరతరాలుగా జీవితం ఇలాంటి కీర్తనల్నే పాడుతూ వచ్చింది. నువ్వెలా బ్రతికావన్నది, నువ్వెలా పోయావన్నది, నీ నడత ఇతరుల జీవితాల్ని ఎలా ప్రభావితం చేసిందన్నది ముఖ్యం. నీ బ్రతుకు గాని, చావు గాని, అందరి స్మృతుల్లో అమరత్వాన్ని పొందేందుకు, ఇతరుల్లో నిత్య చైతన్యాన్ని, వికాశాన్నీ రగిలించేందుకూ ఉపయోగపడాలి."

ఇది వింటూనే యువ బాటసారి పరాక్రమవంతంగా పిశాచానికి తన చాతీని ఎదురొడ్డి "ఝుళిపించు నీ ఆయుధాన్ని!" అంటూ ముందుకు ఉరికాడు. అతనిని అందాకా అనుసరించిన యువత అతని ప్రాణంలేని దేహాన్ని తమ తలల మీదుగా మోసుకెళ్తూ "మళ్ళీ నీవు తిరిగి రావాలి" అని అరిచింది. 

సుదూరాన క్షితిజం వెనక నుండీ ఇంకొన్ని గొంతుకలు ఇంకో వాద్య గోష్టి వినిపించాయి.

"నీవు మ్రోగించిన ఢంకా దరువులు ఇక్కడి దివ్య ఆత్మలను తమ లయబద్ధ విన్యాసాలతో తాకాయి. నిను అనుసరించేందుకు, నీ స్థానాన్ని భర్తీ చేసేందుకు నీవంటి ధీరులు ఇంకొందరు తరలి వస్తున్నారిదిగో!"

***

English Title : The Restless Traveller : A Vignette 

Written by : Kazi Nazrul Islam

Translated from Bangla to English : Dhrubajyoti Sarkar

Frontline Magazine Short Story, Nov 2024

(Free Test Translation, need a lot of improvement, suggestions welcome pl) * Permissions not taken. 

Context : revolution, freedom fight.

Banned Books (DK Series)

మనం రాయడం మొదలు పెట్టినదగ్గరినుండీ,  పుస్తకాల మీద  నిషేధాలు ఉన్నాయి. వాటిని జాబితాలలో చేర్చడమూ ఉంది.  1559 లో కేథలిక్ చర్చ్, నిషేధింపబడిన పుస్తకాల జాబితాను " Librorm Prohibitorum" (Index of Prohibited Books) అనే పేరుతో తీసుకొచ్చింది.  ఆ నిషేధ సంస్కృతి  నాలుగొందల సంవత్సరాల తరవాత ఇరాన్ కు చెందిన 'ఆయతుల్లా రొహల్లా ఖొమైనీ', 'ద సాటనిక్ వెర్సెస్' అనే పుస్తకం రాసినందుకు సాల్మన్ రష్దీని చంపేయమని ఫత్వా జారీచేసేంతవరకూ వచ్చింది. సంపూర్ణ నిషేధాలు - అంటే ఒక పుస్తకం ప్రచురింపబడకుండా, అమ్ముడుపోకుండా చేయడం, సెన్సార్ చేయడం మాత్రమే కాకుండా చేయడమే కాకుండా, ఒకవేళ అప్పటికే అందుబాటులో ఉంటే, లైబ్రరీలనుండీ తీసేయడం, పాఠకులకు దొరకనీయకుండా చేయడం వగైరాలు కూడా.    

ఫ్రెంచ్ విప్లవం జరిగినపుడు మొదటి సారి "ఫ్రీడం ఆఫ్ స్పీచ్" అనే అంశం 1789 లో తెరపైకి వచ్చింది.  రెండేళ్ళ తరవాత అమెరికాలో ఫర్స్ట్ అమెండ్మెంట్ లో ఇదే అంశాన్ని తీసుకున్నారు. ఇవి ఉన్నాకూడా పుస్తకాలని నిషేధించడం ఎక్కడా ఆగలేదు. రచయితల హక్కులు, పాఠకుల హక్కులని పరిమితం చేసారు. వ్యాజ్యాలు నడిపారు.  పుస్తకాలని సంవత్సరాల కొద్దీ నిషేధించారు. డీసెంట్ గా లేవనో, హింస నో సెక్స్ నో   ప్రేరేపిస్తున్నాయనో నిషేధించడం కాస్త అర్ధం చేసుకోదగినదే.  అయితే, జాత్యాహంకారులు, యుద్ధోన్మాదులు, రాజకీయ వాదులు, చరిత్రనో, సైన్స్ నో అంగీకరించని వారు కూడా నిషేధాలని నడిపించారు.  అయితే ఎన్నో గొంతులు కలిసి చేసిన పోరాటాలవల్ల, రాసిన వాళ్ళూ, చదివినవాళ్ళూ, నిషేధించినవాళ్ళూ, ప్రభావితులవడం వల్ల, మనలో మెల్లగా మార్పు వచ్చింది. మానవత్వాన్ని గుర్తు చేసే హక్కు పుస్తకాలకు ఉన్నంతకాలం,  నిషేధాలు వాటిని ఆపలేవు. 

ఈ పుస్తకంలో వివాదాస్పదమనో, రెచ్చగొట్టే స్వభావం ఉన్నందుకో, విప్లవ భావాలను ప్రచురించినందుకో నిషేధింపబడిన పుస్తకాల గురించి సమాచారం ఉంది. వీటిని చరిత్రలో ఎక్కడో ఓ చోట, ఏదో ఒక టైం లో ఆపేందుకు ప్రయత్నించారు. పుస్తకాల్ని నిషేధించడం, వాటి ప్రతుల్ని దొరకనీయకుండా చెయడం, కుప్ప పోసి తగలబెట్టడం, వాటి గురించి ప్రజలెవ్వరూ మాటాడకుండా చెయ్యడం, ఇల చాలానే జరిగాయి.  అయితే, ఇవి ఆయా పుస్తకాలకి మంచే చేసాయి. నిసేధింపబడిన చాలా పుస్తకాలు సూపర్ డూపర్ హిట్ లు అయ్యాయి. జనం లో వాటిని చదవాలన్న ఉత్సుకత పెరిగింది. మార్క్ ట్వైన్ అన్నట్టు పుస్తకాల అందుబాటుని పరిమితం చేస్తే, వాటి అమ్మకాలు పెరుగుతాయి. ఎందుకంటే, నిషేధింపబడిన పుస్తకాన్ని చదివేందుకు అందరికీ ఆసక్తి ఉంటుంది. 

ఈ పుస్తకం లిస్ట్ చేసిన పుస్తకాలు ఇప్పుడు మనం చాలా మటుకు చదివినవే. ఉదాహరణకు ఒకప్పుడు  బైబిల్ కూడా నిషేధింపబడిన గ్రంధమే.  అలాగే స్వచ్చంద మరణం గురించి వాదించే పుస్తకాలతో పాటు, హత్యలు చేయడం ఎలాగో చెప్పే పుస్తకాలు కూడా నిషేధింపబడ్డాయి. స్వేచ్చ ఉంది కదా అని ఇష్టం వచ్చినది రాయడం, దాని ద్వారా సమాజానికి హానిచెయ్యడం మంచిది కాదని చర్చలు జరిగాయి. ఇప్పుడు కాలానుగతంగా పుస్తకం లో భాగాలను చూస్తే అవి ఇలా ఉన్నాయి:-

1. Pre - 1900
2. 19 Century
3. Between the Wars
4. The Post War Years
5. The Late 20th Century
6. The 21st Century

ఇప్పుడు నిషేధింపబడిన పుస్తకాల జాబితాలో ఇప్పుడు బాగా పేరు పొందిన,  కొన్ని ప్రముఖ పుస్తకాల పేర్లు చూద్దాం. 

• The Canterbury Tales
• Wycliffe's Bible
• Grimm's Fairy Tales
• Frankenstein
• The History of Mary Prince
• Te Communist Manifesto
• Madame Bovary
• On the Origin of Species by Means of Natural Selection
• Adventures of Huckleberry Finn
• The Earth
• The Awakening
• Ulysses
• Mein Kamph
• Lady Chatterley' Lover
• The Well of Loneliness
• A Farewell to Arms
• All Quiet on the Western Front
• As I Lay Dying
• Brave New World
• Gone with the Wind
• Their Eyes were watching God
• The Grapes of Wrath 
• The Diary of a Young Girl
• Nineteen Eighty Four
• The Catcher in the Rye
• Fahrenheit 451
• The Lord of the Files
• Lolita
• Doctor Zhivago
• Things Fall Apart
• A Raisin in the Sun
• To Kill a Mockingbird
• Catch - 22
• One Flew over the Cuckoo's Nest
• The Autobiography of Malcom X
• I Know Why the Caged Bird Sings
• Slaughterhouse-Five
• Black Voices from Prison
• Maurice
• The Color Purple
• The Handmaid's Tale
• Beloved
• Spycatcher
• The Satanic Verses
• The Alchemist
• Final Exit
• American Psycho
• Shame
• The God of Small Things
• The Harry Potter Series
• The Kite Runner
• The Bastard of Istanbul
• The Cartoons that Shook the World
• Melissa (formerly George)
• The Hate you Give
• I Have Men
• 1000 years of Joys & Sorrows

Surprising !  వీటిల్లో ఎన్ని అత్భుతమైన పుస్తకాలున్నాయో కదా.  కొన్ని మీరు విమర్శించే పుస్తకాలు కూడా ఉండొచ్చు.  కొన్ని వాణిజ్యపరంగా చాలా సక్సెస్ సాధించినవి కూడా ఉన్నాయి.  నల్లజాతి మహిళల పుస్తకాలు, మెక్సికో, రష్యా దేశాల గొంతులనీ అణిచివేసే ప్రయత్నాలు, బానిసత్వ నిర్మూలనని వ్యతిరేకించే లాబీలు ఈ నిషేధాలలో పెద్ద పాత్ర పోషించాయి. కొన్ని నిషేధాల్లో, తమ  పిల్లలను ఈ బాధితుల రేప్, హింసల వర్ణనలు చదవనీయరాదంటూ అమెరికాలో స్కూలు పిల్లల తల్లిదండ్రులు పట్టుబట్టడం కూడా ఉంది.  అలా  ఈ పుస్తకంలో వీటన్నిటి గురించి, ప్రతి పుస్తకం గురించీ, ఒకటీ రెండు పేజీల సమాచారం ఉంది. ఎవరు ఏ పుస్తకాన్ని ఎందుకు వ్యతిరేకించారు ? ఎలా కేసులు నడిచాయి. ఎన్నాళ్ళు నిషేధించారు వగైరాలు.  చాలా ఆసక్తికరంగా ఉంది.  

వీటి నిషేధాలకి ఆయా దేశ కాల మాన పరిస్థితుల బట్టీ బోల్డు కారణాలున్నాయి. ఉదాహరణకు చైనాలో పాశ్చాత్య భావజాలం, యూరోపియన్ ప్రభావాన్ని పెంచే సాహిత్యం నిషేధం. వాటి ప్రతులు తైవాన్, హాంగ్ కాంగ్, మంగోలియాలలో విస్తృతంగా అమ్ముడుపోయినా కూడా, చైనా లో అవి దొరకవు. రచయితలు ఇతర దేశాల్లో శరణార్ధులవుతారు. దేశంలోనే ఉంటే మాయమవుతారు. ఇస్లామిక్ దేశాల్లో ఇస్లాం మీద పట్టు కోసం ఇరాన్, సౌదీ అరేబియా దేశాలు తమలోతాము  కొట్టుకుంటూ, ఇలాంటి "మతాన్ని" చర్చించే పుస్తకాల  నిషేధాల మీద ప్రత్యేకాశక్తి కనపరుస్తాయి. మతానికి వ్యతిరేకంగా రాస్తే అక్కడ కఠిన శిక్షలుంటాయి.  ఇరాన్ లో మరీ కఠిన శిక్షలు ఉంటాయి. 

అయితే, భావ వ్యక్తీకరణ స్వేచ్చకు ఈ నిషేధాలు ప్రమాదకరం కాబట్టి, కాల పరీక్షకు ఎదురొడ్డి వీటిలో చాలా పుస్తకాలు బయటికొచ్చాయి, బాగా అమ్ముడుపోయాయి, చరిత్రని మార్చాయి. చలనచిత్రాలుగా రూపు దిద్దుకున్నాయి. బోల్డెన్ని అవార్డులు అందుకున్నాయి. సినిమాలుగా మారాక, పుస్తకాల అమ్మకాలు బాగా పెరిగాయి. యుద్ధం మీద, యుద్ధం వల్ల కలిగే వినాశనాన్ని గురించి, జాతి హననాన్ని  గురించీ ఈ పుస్తకాలు, సినిమాలు బాగా డాక్యుమెంట్ చేసాయి. వీటివల్ల చాలా మటుకు ప్రజాభిప్రాయాలలో మార్పు వచ్చింది. స్త్రీ పురుష సంబంధాల గురించి, హోమో ఫోబియా గురించీ,  మతం, రాజకీయ నమ్మకాల గురించి, సైన్స్ గురించి, రచయితలు రాసి ఆరోజుల్లో చాలా కష్టాలకు గురయ్యారు. భూమే సృష్టికి కేంద్రం అని నమ్మిన మానవాళి, సూర్యుడి గొప్పదనాన్ని ఒప్పుకునేంతవరకు హీలియో సెంట్రిక్ పుస్తకాలు నిషేధింపబడ్డాయి.

పై పుస్తకాలు చాలా మంది చదివే ఉంటారు. జాతి వివక్ష గురించి మాట్లాడడం, స్త్రీ లైంగిక  స్వాతంత్రాన్ని గురించి మాట్లాడడం, స్వలింగ సంపర్కం, కులం, మతం గురించి మాటాడడం ఒకప్పుడు పెద్ద నేరం. ఇప్పటికీ కొన్ని విషయాల పై మట్లాడడం నేరమే. రేపొద్దున్న జనంలో మానవత, విచక్షణల గురించి మేల్కొలుపులు రావడానికి పుస్తకాలే అవసరమవుతాయి. ఎందుకంటే, పుస్తకాల నుండే సినిమాలు, వెబ్ సెరీస్ లు వస్తాయి. పుస్తకాల నుండే అయిడియాలు వస్తాయి. మేధ వికసిస్తుంది. భాష పరిపుష్ఠం  అవుతుంది. 

 

మనకి బాగా తెలిసిన పుస్తకాల గురించి చిన్న నోట్స్ : 

లజ్జ (SHAME) - తస్లీమా నస్రీన్.

బాబ్రీ మసీదు విధ్వంసం తరవాత భారత దేశం తో పాటు, పాకిస్తాన్, బంగ్లాదేశ్ లలో కూడా అల్లర్లు చెలరేగాయి. బంగ్లాదేశ్ లో ఉన్న చిన్ని హిందూ మైనారిటీని రక్షించడంలో బంగ్లాదేశ్ ప్రభుత్వ వైఫల్యాలని గురించి లజ్జ అనే పుస్తకాన్ని రాసారు. బంగ్లా భాషలో మొదట ప్రచురితమైన పుస్తకం నాలుగు నెలల్లో 60,000 కాపీలు అమ్ముడుపోయింది. అయితే అవే నాలుగు నెలలు గడవగానే, బంగ్లదేశ్ ప్రభుత్వం ఈ పుస్తకాన్ని నిషేధించింది. నస్రీన్ ప్రాణాలు తియ్యాలని అనధికార ఫత్వాలు జారీ అయ్యాయి. ప్రాణాలను కాపాడుకునేందుకు నస్రీన్ శరణార్ధి అయ్యారు, మొదట స్వీడన్ లో తరవాత భారతదేశం లోనూ ఆశ్రయం పొందారు. ఈ ఒక్క నిషేధిత పుస్తకం తో నస్రీన్ ప్రపంచ ప్రఖ్యాతి పొందారు. 

Satanic Verses - Salman Rushdie 

Magic Realism పద్దతిలో రాసిన ఈ పుస్తకం తో 1980 లో ఓ పెద్ద యుద్ధానికే తెర తీసారు.  బేసిక్ గా ఇది, ఇద్దరు భారతీయ పురుషులు మధ్య జరిగిన కథ.  ఇద్దరూ లండన్ కు వెళ్ళే విమానంలో ప్రయాణిస్తుండగా విమానం ఉగ్రదాడిలో చిక్కి, పేలిపోతే, వీళ్ళిద్దరూ మాత్రం ప్రాణాలు దక్కించుకుని ఒక  బీచ్ లో తేలతారు. వీళ్ళలో ఒకరు దేవత గా, ఒకరు సాతాను గా మారడంతో కథ మొదలవుతుంది. ఇక్కడినిండీ, కలా, సాహసాల మధ్య వీరి ప్రయాణం మత చర్చలు చేస్తూ సాగుతుంది. చాలా మంది ముస్లిములు ఈ పుస్తకాన్ని తీవ్రంగా వ్యతిరేకించారు. ఎందుకంటే, దీనిలో విలన్ పాత్ర మహమద్ ప్రవక్తని పోలి ఉంటుంది. దాంతో పుస్తకం నిషేధానికి గురయ్యింది. 

ఫిబ్రవరి 1989 లో ఇరాన్ కు చెందిన ఆయతుల్లా ఖొమైనీ రష్దీని చంపమని ఫత్వా జారీ చేసారు. ఒక మతకారుడు ఇలాంటి ఫత్వాని ఇస్తే, కేవలం ఇచ్చిన వాడే దానిని ఉపసంహరించుకోవాలి. కానీ జూన్ 1989 లోనే ఖొమైనీ మరణించాడు. ఫత్వా వెనక్కు తీసుకోబడలేదు. రష్దీ కొన్ని సంవత్సరాల పాటూ దాక్కున్నాడు. సాయుధ రక్షణలో బిక్కు బిక్కు మన్నాడు. అతని జపనీస్ అనువాదకుడిని చంపేసారు. ఇటాలియన్, నార్వే పబ్లిషర్ ల మీద పెద్ద దాడులే జరిగాయి. పుస్తక వ్యతిరేక ప్రదర్శనల్లో జరిగిన అల్లర్లలో 59 మంది చనిపోయారు.  ఇంత హింసకు చలించి,  రష్దీ "అల్లానే దైవం అనీ, ప్రవక్త దేవుడికి ప్రమాణం" అని ఒప్పుకుంటూ స్టేట్మెంట్ జారీ చేసాడు.  అయినా ఈ నవల భారతదేశం, బాంగ్లదేశ్, సూడాన్, సౌత్ ఆఫ్రికా, శ్రీలంక, కెన్యా, థాయిలాండ్, టాంజానియా, ఇండోనేషియా, సింగపూర్, వెనిజుయేలా లలో నిషేధించబడింది. ఆఖరికి ఒక్క సౌత్ ఆఫ్రికాలోనే మాత్రమే 2002 లో ఈ నిషేధాన్ని ఎత్తేసారు.  తరువాత ఆ "లొంగుబాటు ప్రకటన" ఒక పొరపాటని రష్దీ విచారించాడు. 

ఈ పుస్తకంలో ఒక పాత్ర ఇందిరాగాంధీని పోలి ఉంటుంది. ఒక 'క్రూరమైన వితంతువు, తన భర్త మరణానికి కారణం ఐంది' అంటూ ఇందిరను గురించి చెప్తున్నట్టుగా ఉంటుంది. దీనితో ఇందిరా గాంధీ రష్దీ మీద కేసు వేసి గెలిచారు. అయితే తరవాతి ప్రచురణల్లో ఇందిర పాత్రను మార్చలేదు. కేవలం ఆమె పరువుని తీసేసే 'భర్తను చంపినదంటూ' రాసిన ఒక్క వాక్యాన్ని మాత్రం తొలగించారు. 

రష్దీ ప్రాణం పై ఇటీవల దాడి జరిగినపుడు ఆయన ఒక కన్నుని కోల్పోయారు. అయినా ఆయన రచనలు రావడం ఆగలేదు. చార్ట్ బస్టర్లు కావడమూ ఆగలేదు.  

ఇంతకీ ఈ పుస్తకాన్ని నిషేధించిన భారత ప్రభుత్వం నిషేధాజ్ఞ ప్రతిని ఎక్కడో పడేసుకుంది. సంవత్సరాలుగా ఆ ప్రతి ఏ రికార్డులలోనూ దొరకలేదు. ఇప్పుడు technical గా ban ఉన్నట్టా లేనట్టా?! అని ప్రశ్నలు తలెత్తాయి. Ban ని పునరుద్ధరిస్తున్నట్టు  తాజా ఉత్తర్వులు ఇచ్చేంత వరకూ ఏమీ తెలీదు. 

Killing Commendatore - Haruki Murakami 

మురకామీ 14 వ నవల, అతని అన్ని పుస్తకాల లానే, రసవత్తరంగా, అత్భుతంగా దట్టించిన  సెక్స్, స్పష్టమైన శృంగార సన్నివేశాలతో నిండి వుంటుంది. హాంగ్ కాంగ్ Obscene Articles Tribunal,  దీనిని ఇండీసెంట్ పుస్తకంగా అభివర్ణించింది. "హింస, లేకితనం, జుగుప్స కలిగించే పుస్తకంగా" దీనికిపేరిచ్చింది. 

అయితే మురకామి ఇతర పుస్తకాల కన్నా ఏమంత ఎక్కువ సెక్స్ ఈ పుస్తకంలో గుప్పించనప్పటికీ, దీనిని మాత్రం నిషేధించడానికి హాంగ్ కాంగ్ అల్లర్లలో బీజింగ్ పట్ల వ్యతిరేక భావాలని ప్రకటించినందుకు గాను మురకామీ చైనా ప్రభుత్వ ఆగ్రహానికి గురవ్వడమే ప్రధాన కారణంగా చెప్పవచ్చు. హాంగ్ కాంగ్ బుక్ ఫెయిర్ లో ఈ పుస్తకానికున్న చైనీస్ అనువాదాల్ని ఆఘమేఘాల మీద తీసేసారు. వెనువెంటనే చైనా మార్కెట్ నుండీ తీసేసారు. హాంగ్ కాంగ్ లో 18 ఏళ్ళు దాటిన పాఠకులకి మాత్రమే సీల్ వేసిన పుస్తకం అమ్మాలని రూల్ ఇచ్చారు. ఆ విధంగా పుస్తకం ఇతరభాషల్లోనూ హిట్ అయింది, బీజింగ్ పట్టుదల మీద మురాకామీ గెలుపూ స్పష్టమైంది. 

The Bastard of Istanbul - Elif Shafak

అర్మేనియన్ క్రిస్టియన్ ల పై జరిగిన మారణ కాండ గురించి, టర్కీలో మాటాడడం నేరం. 1915 లో ఆర్మేనియన్ మారణకాండ జరిగింది.  ఓట్టోమాన్ సామ్రాజ్యంలో తరతరాలు గా నివసించిన రకరకాల జాతి మతాల వారిలో ఒకరైన క్రిస్టియన్ మైనారిటీ కి చెందిన వారిని చుట్టు ముట్టి, టర్కీనుండీ నుండీ వెళ్ళగొట్టారు. అర్మేనియన్ మేధావుల్ని  24 ఏప్రిల్ 1915 న కాల్చి చంపేసారు.మిగిలిన వారిని సిరియా లో ఎడారి వైపుకు తరిమారు. 650,000 మంది ఆ ప్రయాణంలో ఆకలితో, అలసటతో మరణించారు. తరవాతెప్పుడో టర్కీ ప్రభుత్వం, ఈ మారణకాండ ని కొట్టిపారేసింది. ఎంతో ఒత్తిడి మీద "అవును చిన్న మొత్తంలో ఏదో కాస్త జరిగిందిలే" అన్నట్టు ఒప్పుకుంది. కేవలం, ఈ మారణ కాండ గురించిన ప్రస్తావన ఉన్నందుకు ఈ పుస్తకం నిషేధించబడింది. 

ఎలిఫ్ షఫాక్ లాంటి ఆడది, "అర్మేనియన్ జీనసైడ్ లో ప్రాణాలు కోల్పోయిన ఓ అమ్మమ్మ మనవరాలిని" అని తన ప్రధాన పాత్ర చేత చెప్పించడం వివాదాస్పదమైంది. ఈ మారణ కాండ ని గురించి చర్చించినందుకు టర్కీకి ప్రపంచ వ్యాప్త కీర్తిని తెచ్చిన 'ఓర్హాన్ పాముక్' ని కూడా కేసుల్లో ఇరికించారు. ఈ ఒక్క పుస్తకం చాలా గొప్ప స్టేట్మెంట్ నే ఇచ్చింది.  

ఇంకా చాలా మంచి మంచి పుస్తకాలే ఉన్నాయి ఈ పుస్తకంలో. చాలా మంచి నోట్స్ తో ! చదివిన వాళ్ళు - బ్లాక్ హిస్టరీ, బ్లాక్ లైవ్స్ మేటర్, ఎథునేసియా, రక రకాల దేశ చరిత్రలు, కమ్యూనిజం, మావోయిసం, మార్క్సిసం తదితర అంశాలపై వెలువడిన మంచి సాహిత్యం, కనువిప్పు సాహిత్యం, ఒకప్పుడు నిషేధాల లో నలిగి, అరిగి, పైకొచ్చిన విధానం గురించి తెలుసుకుని చాలా ఆనందిస్తారు.  

ఇంకా చాలా రాయాలనే ఉంది ఈ పుస్తకం గురించి. కానీ పైనిచ్చిన లిస్ట్ లో ఉన్న కొన్ని పుస్తకాలే కాకుండా, మనకు తెలియని పుస్తకాల గురించి, అవి సాధించిన లక్ష్యాల గురించి మీరందరూ కూడా చదవాలని నా కోరిక. అందుకే కేవలం, పుస్తకంలో ఉన్న అంశాలలో కేవలం రెండు శాతం  గురించి చెప్పాను. మిగిలింది ఆస్వాదించదలచుకుంటే చాలా మంచి అనుభవం. 

ISBN 978-0-241-3639-1

DK Penguin Random House, DK London

***

Some famous Quotes : 

If all printers were determined not to print anything till they were sure it would offend nobody, there would be very little printed. 

- Benjamin Franklin, 1731.

Every dictator gets rid of the artist first. They burn the books and execute the artist first.  Art might do something.  Its dangerous. 

- Toni Morrison

The fact that the adult American Negro female emerges formidable character is often met with amazement, distaste, and even belligerence.

- Maya Angelou.

You have to go through the darkness before you get to the light. - Haruki Murakami.

You never really understand a person, until you consider things from his point of view.. Until you climb inside of his skin and walk around in it. -  Harper Lee  in 'To kill a Mocking Bird'

My job is to write, which I will continue to do for as long as I live, even if I am not allowed to be read. -  Taslima Nasrin 

If you start reading a book and if you don't like it you always have the option of shutting it.  At this point, it loses its capacity to offend you.

- Salman Rushdie

***